नेपालको राजधानी काठमाण्डौ वायु प्रदूषणको सन्दर्भमा आज बिहान विश्वकै सबैभन्दा प्रदूषित शहरको सूचीको शीर्ष स्थानमा पुगेको छ। बिहान साढे ७ बजेको ‘एयर क्वालिटी इन्डेक्स’ (AQI) अनुसार काठमाण्डौको वायु प्रदूषणको मात्रा २३२ एक्युआई पुगेको छ, जुन “अस्वस्थ” श्रेणीमा पर्दछ।
सूचीको दोस्रो स्थानमा भारतको राजधानी नयाँ दिल्ली रहेको छ, जहाँको AQI २०७ मापन गरिएको छ। यस्तै, भियतनामको हानोई तेस्रो, चीनको बेइजिङ चौथो तथा थाईल्याण्डको चियाङ माई पाँचौं स्थानमा रहेका छन्।
वर्षा र हावाको अभावले प्रदूषण झनै बढ्दो
मौसमविद्हरूका अनुसार कम्तीमा एक सातासम्म वर्षा नहुने सम्भावना रहेकोले वायु प्रदूषणको स्थितिमा तत्काल सुधार आउने देखिँदैन। साथै, ठूलो हावा नचल्दा प्रदूषित हावा उपत्यकाबाट हट्न सकिरहेको छैन।
३० गुणासम्म खतरनाक कणहरू मापन
विज्ञहरूका अनुसार नेपालका अधिकांश वायु मापन केन्द्रहरू ‘PM 2.5’ अर्थात् अत्यन्तै साना कण मापन गर्न सक्ने प्रणालीसहितका छन्। हाल ती केन्द्रहरूमा विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) ले तोकेको मापदण्डभन्दा ३० गुणासम्म बढी खतरनाक कणहरू मापन भइरहेको जनाइएको छ।
प्रदूषणको मुख्य कारण : डढेलो र भूगोल
नेपालमा वायुप्रदूषणको प्रमुख कारणको रूपमा डढेलोलाई देखाइएको छ। चैत–वैशाखमा डढेलोका घटना अत्यधिक हुने गरेका छन्। साथै, काठमाण्डौ उपत्यकाको भौगोलिक संरचनाले गर्दा वरिपरिका प्रदूषित तत्त्वहरू यहाँ थिग्रिन पुगेका छन्।
स्वास्थ्यमा गम्भीर असर
चिकित्सकहरूका अनुसार बढ्दो वायुप्रदूषणका कारण श्वासप्रश्वासमा सङ्क्रमण, दम, हृदयाघात, स्ट्रोक, र फोक्सोको क्यान्सरसम्म हुन सक्ने खतरा रहन्छ। विशेष गरी बालबालिका, वृद्धवृद्धा र न्यून आय भएका वर्गमा यसको असर बढी पर्ने जनाइएको छ।
डब्ल्यूएचओका अनुसार एक्युआईको मान १०० भन्दा कम हुनु सुरक्षित मानिन्छ। तर, ४००–५०० सम्म पुग्दा अवस्था “गम्भीर” मानिन्छ, जसले प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर बनाउँछ र रगतको अक्सिजन वहन गर्ने क्षमतामा असर पुर्याउँछ।
[सम्पादकीय नोट]
यस परिस्थितिमा आम जनताले सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ। घरबाहिर निस्कँदा N95 मास्क प्रयोग गर्न, बालबालिका र वृद्धवृद्धालाई घरमै राख्न, घरभित्र स्वच्छता कायम गर्न, र सकेसम्म प्राकृतिक उपायबाट हावा शुद्ध गर्ने प्रयास गर्न विज्ञहरूको सुझाव छ।
